Mutualismo administratiboaren historiak, funtzionarioen babes-erregimen gisa, Erdi Aroan jada existitzen ziren sistema mutual gisa antolatutako lehen entitateetan du jatorria. XVI. mendean sortu ziren sorospen-ermandadeak, eta XVIII. mendean hasi ziren montepioak.

Karlos III.aren erregealdian babestu zuen Estatuak funtzionarioentzako montepioak sortzea, militarra izanik lehena. Berehala arlo zibilera zabalduz joan ziren: horrela, 1763an Ministerio eta Auzitegien Montepioa sortu zen, eta 1764an Errege Ogasunaren Bulegoena. 1831n, Estatuak sortuak xurgatzea erabaki zuen, bere funtsa eta betebeharrak bere gain hartuz, Estatuaren Aurrekontuen kontura.

Istripuen mutualitateak

1900. urtera arte ez genuen ikusi aldaketa erabakigarria, Lan Istripuen Legea aldarrikatu baitzen, eta istripu-mutuak sortu ziren. Geroago, 1906an, Lan Ikuskaritza sortu zen, eta 1908an, Aurreikuspeneko Institutu Nazionala, egungo Gizarte Segurantzako sistemaren ernamuina.

mendeko 40ko hamarkadako derrigorrezko aseguruen sisteman egindako erreformek (langile asegurua, derrigorrezko langabezia, SOVI…) ez zieten funtzionarioei eragiten, zerbitzu istripuen kasuan izan ezik. Hala ere, komeni da honako hau zehaztea: funtzionarioen gizarte-babes hiru bidetatik bermatua geratzen zen: lehenik eta behin, Funtzio Publikoari dagokion Estatutuan edo Legean eskubideak aitortzen dira; bigarrenik, biziraun zuten sistema mutuengatik; eta hirugarrenik, eskubide pasiboak.

Gabeziak

40ko hamarkadan, funtzionarioek bi gabezia garrantzitsu zituzten: osasun-asistentzia farmazeutikoa eta pentsioen zenbatekoa, urteetan izoztuta egon zen soldata arautzaile bati lotuak.

Hori izan zen arrazoia. antzinako montepioetatik berpiztea, une hartan mutualitate edo montepio deitu zitzaiela bata zein bestea, eta klase pasiboenen osagarri ziren erretiro- eta biziraupen-prestazioak sortzen hasi zirela.

Mutualitateen Legea

Antzinako montepioetako batek borondatearen araubidean iraun zuen. Bai horiek eta bai 1941eko Mutualitateen Legearen argitan sortutako mutualitate berriek mutualismoaren etapa berria administraria, 1975era arte iraungo duena. Mutualitateak zuzenbide publikoko korporazioak ziren, gaitasun juridiko eta ondare gaitasun osoa zutenak eta Estatuko Administrazioaren parte ez zirenak.

Estatuak mutualitate horiek sortu zituen bere jarduera-eremua ministerioa izan zedin, baina, azkenean, askoz gehiago sortu ziren, eta helburu ezberdinak:

• Funtzionarioen kidego jakin batzuei erantzutea. Adibidez, Ogasun Ministerioaren barruan honako hauek sortzen dira: Estatuko Abokatuen Kidegoko Ongintzako Mutualitatea, Aduanetako Langileen Mutualitatea, Ogasun Publikoaren zerbitzura dagoen Ingeniari Industrialen Kidegoko Mutualitatea, edo Ogasun Ministerioaren zerbitzura dagoen Atezainen Ongintzako Mutua.
• Funtzionarioen maila desberdinak betetzea, hala nola, Laguntzaileen edo Menpekoen Mutualitatea edo Ministerio Zibiletako Atezainen Kidegoko Mutualitatea.
• Ministerio-departamentuen egitura organikoari berari erantzutea. Hala, Hezkuntzan eta Zientzian lau mutualitate gehigarri sortzen dira, dauden irakaskuntzen arabera: Lehen Hezkuntza, Institutua, Eskola Teknikoak, Unibertsitatea.

Funtzionarioentzako babes-uniformetasuna antolatzetik urrun, aurreko garaietako desberdintasun berberek jarraitu zuten, eta horrek nekez justifika daitekeen ekarpen- eta prestazio-desberdintasuna ekarri zuen. Ahaztu gabe langile publiko askok ez zutela inongo mutualitateren estaldurarik.

Gizarte Segurantzaren Oinarrien Legea

Espainiako gizarte-babesaren mugarria 1963an gertatu zen, Gizarte Segurantzaren Oinarrien Legea aldarrikatu zenean, ezartzen baitu onartzen diren araubide berezien artean funtzionarioena ere sar dadila.

Lege horrek funtzionario zibilak bereizten zituen Estatutik, Justiziatik, militarretatik, Administrazio Instituzionaletik eta Tokiko Administraziotik. Ondoren, Estatuko funtzionarioek, Justiziako funtzionarioek eta militarrek izaera hori berretsi zuten. eskubide pasiboei dagozkienakTokiko erakundeak eta beste erakundeetakoak sistematik kanpo geratzen dira.

Joan den mendeko 70eko hamarkadaren hasieran sortu zen orduan zegoen mutu-ekintza sakabanatu, zatikatu eta desberdina biltzeko beharra, Gizarte Segurantzaren unibertsaltasun eta homogeneotasun printzipioetara egokitzeko, kontuan hartuta MUNPALen aurrekoa (1960), non mutualitate bakar batek biltzen baitzituen udal-erakunde guztietako langile guztiak.

MUFACE sortu da

Bi arau berrik jarraitu zioten: 28/1975 Legea, Indar Armatuen Gizarte Segurantzari buruzkoa, ISFASen sortzailea; 29/1975 Estatuko Funtzionario Zibilen Gizarte Segurantzari buruzkoa, MUFACEren sortzailea; eta, ondoren, 16/1978 Errege Dekretua, MUGEJUren sortzailea.

Horrela, bada, Estatuko Administrazio Zibileko Funtzionarioen Mutualitate Orokorraren (MUFACE) historia Ekainaren 27ko 29/1975 Legea, funtzionario zibil guztiak nahitaez atxiki beharreko erakunde bakarra sortzen den eguna. Hurrengo urtean, martxoaren 18ko 843/1976 Dekretuak Mutualismo Administratiboaren Araudi Orokorra ezarri zuen.

Mutualitate bakarra sustatzea izan zen erreformaren irtenbidea. desberdintasunen amaiera, funtzionario guztiei estaldura ematea eta prestazioak Araubide Orokorrean ezarritakoetara egokitzea, dauden mutualitateen kargak bere gain hartzearen truke.

Gizarte Segurantzako sistema bateratua

Aurreikusten zen 300.000 funtzionario inguruk osatuko zutela Mutualitate berria. Orain imajinatzen zaila den arren, langile publikoen kolektiboak ez zuen garai hartan Gizarte Segurantzako sistema bateraturik, eta, horrez gain, kolektiboaren % 90ek osasun-arreta eskasa zuen, gainerako herritarrek baino askoz txikiagoa. Gaur egun, Mutualitateak, bigarren mailako funtzio gisa, garai bateko funtzionarioen mutualitateen pentsioak eta prestazioak kudeatzen ditu, guztira 29, Funts Berezian sartzea erabaki zutenak.

Sortu zenetik, MUFACEren helburu nagusia administrazio-mutualismoa kudeatzea da. Mutualismo hori, Klase Pasiboen Araubidearekin batera –Langile Kostuen eta Pentsio Publikoen Zuzendaritza Nagusiak kudeatzen ditu–, Estatuko Funtzionario Zibilen Gizarte Segurantzako Araubide Berezia da.

Egilea: Julio González Díez

Gehiago jakiteko: